ای خداوند قادر و یکتا           وی قدیم و عظیم و بی‌همتا

نور علم تو گر به ما نرسد       کوشش ما به هیچ جا نرسد

ادبیات عرصه‌ای است به پهنای سطح سیارۀ زمین که از آغاز حیات اجتماعی اقوام ملل مختلف شروع شده و تا انقراض عالم ادامه خواهد یافت. در عین حال آیینۀ تمام نمایی است که اوضاع فکری، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آداب و رسوم هر دوره و عصری را باز می‌تاباند.

نگاهی به متون مختلف ادبیات فارسی، نشانگر این واقعیت است که نیاکان ما، به حفظ هویت ایرانی و پاسداری از آیین اهورایی پایبند بوده و بعد از تشرف به آیین انور احمدی (ص) مبانی اسلامی را زیربنای فکری و فرهنگی خود قرار داده و مسایل فرهنگی را بر این پایه پی‌ریزی کرده‌اند.

با مطالعۀ آثار گران سنگ دوران پیشین، از زمان رودکی سمرقندی تا فراگیر شدن سبک خراسانی، و با بررسی روند کلی آثار منثور و منظوم، اهداف نویسندگان و متفکران بر ما روشن می‌شود.

شاهنامه که یک اثر حماسی بی‌نظیر در تمام طول تاریخ بشریت است از وجود قهرمانانی خبر می‌دهد که نام نامی‌شان بر تارک تاریخ می‌درخشد. همۀ مردان و زنان شاهنامه، متصف به صفات والای انسانی هستند و مظهر شجاعت و شهامت.

گلستان سعدی با شیوه‌ای نو مفاهیم ایمانی، اعتقادی و اخلاقی را بیان کرده و برخلاف اسلاف خود نقد را جایگزین مدح کرده است. سعدی علیه الرحمه با آثار خود جام جهان نمایی به دست اخلاف خویش سپرده که بدون شک تا ادبیات باقی است نام او را زنده نگه خواهد داشت.

همچنین باید از حافظ، این عارف فرزانه، که ریاکاری و ظاهرسازی را به نقد می‌کشد و مولانا جلال الدین که پله‌های عروج تا ملاقات با خدا را در پیش روی انسان می‌گستراند نام برد.

اگر با دید وسیع به آثار کهن ادب فارسی بنگریم اوضاع فکری، اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی و حتی سیاسی کلیۀ جوامع پیشین را از لابه‌لای آثاری چون تاریخ بیهقی، چهار مقاله، منطق الطیر؛ کلیله و دمنه، گلستان و …. در خواهیم یافت.

امید فراوان می‌رود که پژوهشگران و روشنفکران معاصر نیز جوانان ما را با دیدگاه‌های رذیلت‌ستیز و فضیلت‌ستا آشنا ساخته و کاری کنند تا پیوند نسل حاضر با آثار ادبی گذشتگان، که سبب تداوم بخشیدن به هویت ایرانی ـ اسلامی ما خواهد بود. حفظ شود.

شیوۀ مطلوب تدریس

1- به طوری که گفته شد آثار ادبی گذشتگان همانند گنجینه‌های نفیس و پرارزشی هستند. که ممکن است جوان امروزی ما از وجود آن اطلاع نداشته و سا اهمیت و ارزش آن را نداند. پس بر همکاران محترم فرض است تا ابتدا ذهن دانش آموزان و هنرجویان را به این امر معطوف کرده و با استفاده از تجربیات خود درهای معرفت و شناخت فرهیختگان و نویسندگان گذشته را فراروی این پویندگان و جویندگان بگشایند.

2- برای توفیق دانش آموزان در امر یادگیری، لازم است دبیران محترم ابتدا متن درس را یک بار فرائت کرده و سپس به زبان ساده بیان داشته و اجازه دهند مفاهیم موجود در متن توسط خود دانش آموزان صیقل خورده و استخراج گردد. زیرا این امر سبب درک و فهم بیش‌تر شده و موجب التذاذ معنوی دانش آموزان خواهد بود.

3- توضیح و تشریح کلمه به کلمۀ متون کتاب حاضر توصیه نمی‌شود. بهتر است به ملاک‌های کلی بسنده کرده. اجازه داده شود تا هنرجویان از چشمۀ زلال و جوشان این آثار سیراب شوند.

4- تقسیم‌بندی دروس با در نظر گرفتن ساعات درسی، فعالیت‌های کلاسی تدوین گردیده است. لکن دبیران ارجمند می‌توانند به شرط عدم خروج از محتوی درس، تقسیم‌بندی دلخواه را انجام دهند.

5- با عنایت به امر پژوهش بر آن شدیم تا در انتهای هر درس بخشی را به این امر اختصاص دهیم. لذا همکاری دیران معزز سبب خواهد شد دانش آموزان علاوه بر کار در کلاس به تحقیق و مطالعۀ آثار نویسندگان و خلاصه نویسی آن‌ها بپردازند.

6- چون کتاب حاضر جهت استفادۀ رشته‌های هنری مهیا گردیده، سعی شود در هنگام تدریس از وسایل کمک آموزشی مانند موسیقی، فی بیان شیوه‌های نمایشی و… استفاده گردد زیرا که این امر سبب حضور لحظه به لحظه و دایمی هنرجویان در کلاس خواهد بود.

کتاب حاضر در جهت پاسداری از یادگارهای ادبی پیشینیان، شناساندن اندیشمندان ایران و جهان، پی بردن به توانایی ذهنی و علمی آن‌ها و به امید راه یافتن به اصالت‌های فرهنگی و هنری تدوین گردیده است.

ساختار کتاب

1- کتاب حاضر به هفت فصل تقسیم شده که هر فصل اساسی‌ترین مراحل تاریخی ادبیات ایران و جهان را شامل می‌شود.

2- در ابتدای هر فصل علاوه بر طرح اهداف کلی فصل، درآمدی نیز آورده شده تا زمینۀ درک و فهم مطالب بهتر فراهم شود.

3- در انتخاب نمونه‌های ادبی تلاش گردیده متونی برگزیده شود که علاوه بر زیبایی بختگی و سادگی، مفاهیم والای ارزش‌های انسانی و اخلاقی را نیز در برداشته باشد.

4- به خاطر آشنایی خواننده با صاحبان آثار ادبی، در ابتدای هر اثر، تاریخ زندگانی صاحب اثر به صورت خیلی خلاصه آورده شده است، تا ضمن آشنایی، سیر تاریخی مطالب نیز حفظ گردد.

۵- در پایان هر فصل سؤالاتی تحت عنوان «خودآزمایی» طرح گردیده که با رهنمودهای دبیران محترم، هنرجویان خواهند توانست بیش‌تر به زوایای پنهان اثر پی برده و با کشف مفاهیم مستتر در آن لذت برند.

6- در این درس سعی شده نقش محوری به دانش آموز و هنرجو سپرده شود و دبیران محترم راهنمایی‌های لازم را انجام داده و استنتاج نهایی را به عهده گیرند.

7- واژه‌نامۀ پایانی کتاب تنها به بیان معنی بعضی از لغات پرداخته و بقیه را به عهدۀ هنرجویان و دبیران محترم واانهاده است. این امر موجب تقویت روحیۀ پژوهش و تحقیق خواهد شد.

8- به منظور تقویت حس زیبایی‌شناسی و کاستن از نقل مطالب، برخی از صفحات کتاب با عکس‌های رنگین آراسته شده است.

9- به خاطر دسترسی سریع به منابع، فهرست آن‌ها در پایان هر فصل آورده شده است.

۱۰- با توجه به این که کتاب حاضر، همراه با کتب ادبیات مربوط به این دوره تدریس می‌شود، لذا از طرح مبحث زبان و اصول و قواعد مربوط به آن، ریشه‌یابی لغات و پاره‌ای از مباحث غیرضروری خودداری گردید.

۱۱- به جهت انبساط خاطر هنرجویان و ایجاد تنوع بیش‌تر، کلمات قصار بزرگان و همین‌طور مطالب طنز و اخلاقی نیز تحت عنوان «نکته»، «طنز» و یا «حکایت» در انتهای هر فصل گنجانده شده است تا ضمن تغییر و تنوع موضوع سبب رسوب برخی از مطالب اسلامی در ذهن هنرجو گردد.